تریبون گیلان-ایرنا: اجاره‌بها و ودیعه مسکن بعنوان بخش عمده سبد هزینه‌های خانوار بویژه اقشار آسیب پذیر به یکی از مهمترین دغدغه های مردم تبدیل شده و در چند سال اخیر این روند افزایش افسار گسیخته نرخ مسکن هم دایم بار سنگین این هزینه‌ها را بر دوش افراد کم درآمد بیشتر کرده و می‌کند.
مدتهاست که در کنار آنکه خرید خانه برای اکثر جمعیت بی خانمان تبدیل به آرزو شده؛ دغدغه مهم اکثر قریب به اتفاق مستاجران هم فرا رسیدن پایان قراردادشان است چون باید با قیمت‌های جدید که اکثرا هم رشد نامتعارفی دارند به دنبال مسکن باشند و یا با نرخ‌های جدید و نجومی که از سوی موجران آن‌هم بدون هیچ قاعده و قانونی ارائه می‌شود، تمدید قرارداد نمایند.
در این میان دولتها در طول این سالها اقدامات مختلفی از اجرای طرح های ساخت و احداث خانه همچون مسکن مهر و یا ساختن سالی چند صدهزار تا حداقل یک میلیون واحد مسکن در سال به منظور فراهم کردن زمینه خانه دار شدن برای اقشار مختلف از جوانان تا گروه های متوسط و ضعیف در آرزوی مسکن ملکی و متعلق به خودرا اجرایی کرده اند تا هم نرخ مسکن را مدیریت کرده و هم اجاره بها را تعدیل نمایند که باید در جای خود به صورت کارشناسانه و دقیق ارزیابی شود.
آنچه امروز شاهدیم آنکه نرخ مسکن و ودیعه و اجاره قانون خاصی ندارد و موجران و حتی تعدادی از بنگاه های املاک اجاره را تعیین می‌کنند و در این بین فقط مستاجران که اغلب از قشر آسیب‌پذیر جامعه هستند با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند.
امروز تهیه ودیعه مسکن و اجاره بها مهمترین دغدغه و معضل اقشار آسیب‌پذیر و حتی متوسط جامعه است زیرا این رشد اجاره بها با وضعیت حقوق و درآمد افراد اعم از کارمند و کارگر و دارندگان مشاغل آزاد با توجه به هزینه های زندگی سنخیتی ندارد.
در رشت نیز که جزو شهرهای گران کشور است این وضعیت سنگینی یعنی افزایش نرخ مسکن و نیز به همان نسبت اجاره بهاء نمودی جدی دارد.
از نظر مسئولان اتحادیه املاک رشت این نرخ ها قابل کنترل دستوری نیست چون از یک سو شاهد تورم و بالا رفتن نرخ مصالح ساختمانی هستیم که در نهایت منجر به افزایش مسکن می‌شود که به همین دلیل موجران نیز مجبورند که اجاره بهای خود را افزایش دهند و از سوی دیگر با توجه به اینکه یک پنجم قیمت مسکن باید برای اجاره بها و ودیعه لحاظ شود و همچنین برخی از افراد تمام دارایی خود را بفروش رسانده و با آن مسکنی را خریداری کرده که باید با اجاره آن، امورات خود را بگذرانند، خود از جمله عواملی است موجب می شود تا نرخ اجاره افزایش یابد و هر روز شرایط برای قشر آسیب‌پذیر و کم درآمد جامعه سخت و سخت تر شود.
در این راستا، با توجه به نظر کارشناسان، طرح‌های مسکن که باعث خانه‌دار شدن اقشار آسیب‌پذیر جامعه می‌شود اگر به صورت دایم و حساب شده باشد تا حدی می‌تواند در کنترل و مدیریت افزایش ودیعه و اجاره بها موثر باشد اما این طرح‌ها نیز هنگام اجرا شدن با چالش و مشکلاتی مواجه شده و می شوند از اینرو اقشار کم درآمد متوسط رو به پایین جامعه امکان حضور در این طرح‌ها را کمتر می یابند.
به گفته کارشناسان تاکنون طرح‌های مسکن و خانه‌دار شدن توسط دولت‌های مختلف اجرایی شده و هم‌اکنون نیز در حال اجراست، اما این طرح ها به دلیل عدم توانایی در تهیه ودیعه اولیه و نیز پرداخت اقساط، وارد بازار دلالی می‌شود و در این میان دلالان مسکن از این آب گل آلود، ماهیگیری می کنند.
با توجه به اینکه در این طرح ها، متقاضیان ابتدا باید ودیعه‌ای را تهیه و واریز کنند، این موضوع سبب می‌شود تا برخی از اقشار متوسط و ضعیف جامعه نتوانند این ودیعه را تهیه و به ناچار امتیاز خود را به فرد دیگری انتقال می‌دهند. به اعتقاد کارشناسان اگر تدابیری اندیشیده شود که این طرح‌ها فقط شامل حال افرادی شود که فاقد مسکن هستند و شرایطی فراهم شود که قشر متوسط و محروم جامعه بتواند بدون دغدغه در این طرح حضور یابد اثر بهتر و بیشتری در بازار مسکن و خانه دار شدن اقشار کم درآمد می گذارد.
از جمله طرح‌هایی که تاکنون در راستای خانه‌دار شدن افراد محروم جامعه شکل گرفته، طرح مسکن مهر بود، که هر چنددر طول اجرا با انتقادات فراوانی همراه شد ولی هم‌اینک در اکثر شهرستانها طرح مسکن مهر به انجام رسیده (اگرچه تعداد کمی از اقشار ضعیف جامعه موفق شدند در این طرح صاحبخانه شوند چون با توجه به آمارهای ارائه شده و همچنین نظرات کارشناسان این طرح برای کاهش اجاره بها مناسب بود چون اکثر افرادی که در این طرح صاحبخانه شدند، ملک خود را اجاره دادند.)
استقبال اقشار ضعیف از مسکن دولتی
طبق گزارش میدانی، اغلب قشر محروم و ضعیف جامعه که در حاشیه شهرها سکونت داشتند برای اجاره خانه به سمت طرح مسکن مهر رفتند که در این بین نیز درصد کمی از این گروه ها نیز صاحبخانه شدند اما طبق نظر کارشناسان املاک، طرح مسکن مهر بیشتر برای کاهش اجاره بها مناسب بود.
طبق آمارهای ارائه شده، حدود ۳۰ درصد از افراد ساکن در مسکن مهر در رشت صاحبخانه هستند و حدود ۷۰ درصد این واحدها توسط مالکان اجاره داده شده و این امر ثابت می‌کند که این افراد، مسکن دیگری داشته و نیازمند دریافت مسکن نبودند.
به گفته کارشناسان، اکثر افرادی که صاحب ملک در مسکن مهر شدند، در همان محل سکونت ندارند و در مکان دیگری زندگی می‌کنند و به همین دلیل ملک خود را اجاره دادند که تعدد مسکن برای اجاره، باعث شد تا حدی قیمت اجاره بهای مسکن کاهش یابد و افراد حاشیه‌نشین برای اجاره خانه به سمت مسکن مهر بروند.
هم اینک نیز طرح نهضت ملی مسکن در حال اجرا است که ثبت نام این طرح با توجه به عدم استقبال مردم در چند نوبت تمدید شد اما باز قشر متوسط و محروم جامعه توانایی و قدرت حضور در این طرح را ندارند که با این وجود دوباره پای دلالان مسکن نیز در این بخش گشوده می‌شود.
به گفته تعدادی از اقشار مختلف مردم، تهیه ودیعه اولیه این طرح برای این افراد بسیاری دشوار است و پرداخت اقساط چند میلیونی نیز برای افراد روزمزد، کارمند و کارگرانی که حقوق‌های آنان اندک است، بسیار سخت و دشوار است و به همین دلیل اقشار ضعیف جامعه از این طرح استقبال نمی‌کنند و خواهان طرحی هستند که به راحتی بتوانند از آن بهره مند شوند.
عدم توانایی قشر محروم برای پرداخت وام طرح نهضت ملی مسکن
یکی از مستاجران در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: من یک کارمند هستم و برای اینکه به رویای صاحبخانه شدن دست یابم در طرح نهضت ملی مسکن ثبت نام کردم اما اگر واجد شرایط شوم هم نمی‌توانم در این طرح حضور یابم.
محمد شمس‌خواه افزود: اولین مشکل افرادی همچون من تهیه وجه اولیه است که قادر نیستیم ۴۰ الی ۵۰ میلیون تومان پرداخت کنیم چون ما اگر پس اندازی هم داشته باشیم که نداریم و با این تورم هم نمی‌توان پس‌انداز کرد، باید به صاحبخانه بدهیم.
وی ادامه داد: به همین دلیل افراد محروم جامعه نمی‌توانند از طرح ملی مسکن بهره‌مند شوند و از سوی دیگر حقوق ماهانه من حدود ۶ میلیون تومان است و طبق شنیده‌ها، بازپرداخت وام طرح ملی مسکن حدود چهار میلیون تومان است که این هم دلیل مهم دیگری برای عدم صاحبخانه شدن افراد ضعیف جامعه بشمار می‌رود چون نمی‌توانند نزدیک به چهار میلیون تومان قسط پرداخت کنند.
این شهروند رشتی بیان کرد: با این وجود امیدی برای صاحبخانه شدن امثال من در طرح نهضت ملی مسکن وجود ندارد و به طور حتم دولت باید طرحی را اجرا کند که افراد محروم واقعی جامعه از آن بهره مند شوند و یا شرایط را تعدیل کند وگرنه هم اینک افراد زیادی که خانه و مغازه دارند در طرح ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند.
طرح نهضت ملی مسکن جوابگوی خانه‌دار شدن قشر ضعیف جامعه نیست
یکی از بانوان مستمری بگیر نیز در این خصوص افزود: همسر مرحومم بازنشسته آموزش و پرورش بود و هم اینک من به عنوان بازمانده او، ماهانه حدود پنج میلیون تومان دریافت می‌کنم.
نرگس دالپور افزود: من هیچ پس اندازی ندارم و مستاجرم و تمامی فرزندانم نیز مستاجرند و با توجه به روی کار آمدن دولت آقای رئیسی، انتظار داریم که وی طرحی را برای خانه‌دار شدن قشر ضعیف جامعه اجرایی کنند چون طرح‌هایی که تاکنون اجرا شده برای قشر ضعیف واقعی جامعه نبوده است.
وی ادامه داد: افرادی چون من از کجا می‌توانند دهها میلیون تومان تهیه کنند تا در طرح ملی مسکن شرکت نمایند و از سوی دیگر با حقوق حدود پنج میلیون تومانی چگونه نزدیک به چهار میلیون تومان قسط بدهم و خرج زندگیم را چه کنم؟
این بانوی گیلانی بیان کرد: من در منطقه جماران رشت سکونت دارم و مستاجرم و صاحبخانه نیز ملک خود را برای فروش گذاشته و مشخص نیست که وضعیتم پس از فروش این خانه چه خواهد شد چون هم اینک قیمت اجاره در رشت سر به فلک کشیده و بسیار گران شده است.
این بانوی مستمری‌بگیر خاطرنشان کرد: البته هم اینک نیز بیش از ۲۰ درصد از وجهی را که به عنوان مستمری دریافت می‌کنم به عنوان اجاره بها هزینه می‌شود اما با توجه به افزایش بی‌رویه و شدید اجاره بها، پیش‌بینی این است که سال آینده باید بیش از نیمی از حقوق مستمری خود را به عنوان اجاره خانه پرداخت کنم چون ودیعه من نیز بسیار کم است.
فقط افراد مستاجر در طرح‌های مسکن ثبت‌نام کنند
اما یکی دیگر از افراد مستاجر رشت اظهار داشت: باید شرایطی فراهم شود و طرحی را دولت جدید ارائه دهد که فقط افرادی که مستاجر هستند و هیچگونه ملکی ندارند در آن طرح ثبت نام کنند.
وحید محمودی افزود: از سوی دیگر باید قوانین به گونه‌ای اجرایی شود که افراد محروم جامعه بتوانند به سادگی ودیعه اولیه را تهیه و حتی توان پرداخت قسط وام‌های درنظرگرفته شده را داشته باشند چون پرداخت رقم‌های کنونی از توان قشر محروم و حتی متوسط جامعه نیز خارج است.
وی ادامه داد: البته باید شرایط کنونی افراد برای ثبت نام لحاظ شود چون فردی چون من صاحبخانه بودم اما به دلیل مشکلات کاری و بدهی، خانه‌ام را فروختم و هم اینک اجاره‌نشین هستم اما می‌گویند چون فردی خانه داشته ای در طرح نهضت ملی مسکن نمی‌توانی ثبت‌نام کنی.
این شهروند رشتی بیان کرد: این درحالی است که من مستاجرم و از سوی دیگر می‌توانم ودیعه اولیه را پرداخت کنم و در طرح ملی مسکن ثبت‌نام کردم اما فاقد صلاحیت شناخته شدم و افرادی را می شناسم که دارای ملک هستند اما آنان در این طرح تایید شده اند.
وی خاطرنشان کرد: به هرحال برای اجرای یک طرح، مشکلات فراوانی همیشه نمود می یابد و دولتها باید مشکلات طرح‌های را احصا و در طرح جدید آنها را برطرف کنند تا اقشار ضعیف هم به راحتی بتوانند در این طرح مشارکت و ثبت نام کنند.
وی در ادامه اظهار داشت: از سوی دیگر شاید افرادی همچون من مشکلی برای پرداخت ودیعه اولیه نداشته باشیم اما باید طرح مسکن به گونه‌ای باشد که ودیعه اولیه و پرداخت قسط وام برای قشر محروم و ضعیف جامعه راحت باشد و این انتظار می‌رود که دولت کنونی در این زمینه گام‌های موثری برداشته و با وضع قوانین جدید در طرح نهضت ملی مسکن تا پایان دوره اول خود، افراد محروم زیادی از جامعه را صاحبخانه کند.
کاهش اجاره بهای مسکن با کنترل تورم و انبوه سازی
یکی از کارشناسان مسکن نیز در خصوص طرح‌های دولت برای خانه‌دار شدن اقشار کم درآمد جامعه اظهار داشت: طرح‌های مسکن نمی‌تواند در بازه زمانی کوتاه مدت، جوابگوی کاهش اجاره مسکن شود.
رقیه کیوان‌خسرو افزود: هم اینک طرح نهضت ملی مسکن توسط دولت در حال اجرا است اما حدود سه الی چهار سال طول می‌کشد تا افراد متقاضی در این طرح صاحبخانه شوند و باید در این مدت تورم را ثابت نگه داشت تا این امر بر روی اجاره بهای مسکن نیز تاثیرگذار باشد.
مسئول نظارت بر اجرای طرح های مسکن اداره کل راه و شهرسازی گیلان ادامه داد: از سوی دیگر دولت باید طرح فراگیری را انجام دهد تا افراد تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و همچنین دهک‌های پایین جامعه بتوانند از تسهیلات ویژه سود برده تا صاحبخانه شوند.
کیوان خسرو گفت: با وجود اینکه مهاجرت غیربومی در گیلان زیاد است و از سوی دیگر قیمت زمین و مسکن نیز در این استان بالاست، می‌توان با مشارکت بخش خصوصی و همچنین تعامل و همکاری با نهادهای مختلف، انبوه سازی را در استان توسعه داد تا قشر بیشتری از مستاجران بتوانند صاحب مسکن و خانه شوند.
وی اضافه کرد: در طرح مسکن مهر بیش از هفت هزار نفر در رشت صاحبخانه شدند که البته این طرح چند سالی به طول انجامید اما اگر بتوانیم شرایط ویژه‌ای را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم تا با انبوه سازی، نیمی از واحدهای احداثی این طرح‌ها به صورت دولتی در اختیار اقشار آسیب پذیر و کم درآمد قرار گیرد شاید گرهی از مشکل باز شود.
مسئول نظارت بر اجرای طرح‌های مسکن اداره راه و شهرسازی گیلان بیان کرد: این طرح‌ها باعث می‌شود تا طی یکی ۲سال قشر زیادی از مستاجران صاحبخانه شوند که این امر تاثیر زیادی در کنترل و کاهش اجاره بها خواهد داشت.
کیوان‌خسروی خاطرنشان کرد: البته در گیلان می توان در چند شهر بزرگ با داشتن زیرساختهای مناسب، این طرح را عملیاتی کرد و با طرح های مشارکتی اقدام به انبوه سازی مسکن کرد تا نیمی از این واحدها با قیمت پایین در اختیار افراد واجد شرایط قرار گیرد.
وی اظهار داشت: به هرحال ساخت خانه های دولتی و همچنین ایجاد طرح های مشارکتی انبوه سازی می‌تواند قشر زیادی از افراد واجد شرایط در جامعه را صاحب خانه کند که به طور حتم اجرای این طرح‌ها اگر در بازه زمانی کوتاه مدت انجام شود، در کنترل اجاره بها تاثیر چشمگیری خواهد داشت.
این کارشناس مسکن اضافه کرد: البته باید نحوه افزایش اجاره بها نیز قانونی اجرایی شود و در این خصوص نیز نقش مشاوران املاک تاثیرگذار است اما باید با توجه به میزان تورم، میزان افزایش سالانه اجاره بها اعلام و عملیاتی شود تا شاهد افزایش بی‌رویه اجاره بهای مسکن در جامعه نباشیم.
وی در خصوص انتقاد به سود و ودیعه اولیه طرح نهضت ملی مسکن گفت: برای کاهش سود تسهیلات باید دولت توسط بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار اقدام کند که به طور حتم این امر تحقق خواهد یافت چون هدف دولت، تسهیل در خانه‌دار شدن اقشار کم درآمد و آسیب‌پذیر جامعه است.
با توجه به نظرات تعدادی از افراد اقشار مختلف جامعه به خصوص قشر محروم و همچنین نظر کارشناسان، طرح‌هایی همچون نهضت ملی مسکن به تنهایی نمی‌تواند قشر آسیب پذیر جامعه را صاحبخانه کند و تاثیر چندانی بر کاهش اجاره بها ندارد چون اجرای این طرح ها چند سال به طول می‌انجامد.
اجرای طرح‌های انبوه سازی و مشارکتی با بازه زمانی کوتاه مدت راهکاری از سوی دست اندرکاران است تا شاهد کاهش و کنترل اجاره بهای مسکن در جامعه باشیم و همچنین قوانینی وضع شود تا افزایش اجاره بها با نرخ قانونی انجام شود و برای آن جنبه های نظارتی و کنترلی هم اعمال شود که به طور حتم دولت سیزدهم نیز بر این امر واقف است و امید است با رویکرد مردمی خود طرح های موثری در این حوزه به کار بندند تا اقشار محروم و جمعیت گسترده تری از جامعه خانه دار شده و رویای خانه‌دار شدن شان جامعه عمل به خود بگیرد.
